Prāṇāyāma, czyli kontrola oddechu, jest jedną z najstarszych udokumentowanych praktyk jogi. Była praktykowana już w czasach historycznego Buddy. O znaczeniu prāṇāyāmy w praktyce kontroli umysłu wspomina Chāndogyopaniṣad. Kilka wieków później Mahābhārata wymienia prāṇāyāmę jako jedną z dwóch metod medytacji.
Prāṇāyāma została uznana za integralną część praktyki jogi przez Patañjalego. Według niego praktyka ta tworzy „gotowość umysłu do skupienia” (dhāraṇāsu yogyatā manasaḥ) (YS 2.53). Dokładne opisy praktyk oddechowym zaleźć można w głównych dziełach poświęconych praktyce haṭhayogi (np. Haṭhapradīpikā, Gheraṇḍasaṃhitā). Od tej pory praktyka prāṇāyāmy uznawana jest za doskonałą metodę wpływania na energię naszego ciała oraz sposób na uspokojenie umysłu i przygotowanie go do medytacji. „Umysł włada zmysłami, a oddech jest panem umysłu” (indriyāṇāṃ mano nātho manonāthastu mārutaḥ) – podkreśla Haṭhapradīpikā.